Tài khoản 243 – Hướng dẫn hạch toán tài sản thuế TNDN hoãn lại theo Thông tư 200

Nguyên tắc kế toán Tài khoản 243 – Tài sản thuế thu nhập hoãn lại

Tài khoản 243 dùng để phản ánh giá trị hiện có và tình hình biến động tăng, giảm của tài sản thuế thu nhập hoãn lại trong kỳ kế toán.

1. Cách xác định tài sản thuế thu nhập hoãn lại

Tài sản thuế thu nhập hoãn lại được xác định theo công thức:

Tài sản thuế TNDN hoãn lại = Chênh lệch tạm thời được khấu trừ + Giá trị chuyển lỗ và ưu đãi thuế chưa sử dụng × Thuế suất thuế TNDN hiện hành (%)

Trường hợp tại thời điểm ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại đã biết trước thuế suất TNDN trong tương lai có thay đổi, nếu khoản thu nhập tính thuế rơi vào thời điểm áp dụng thuế suất mới thì phải dùng thuế suất mới để xác định giá trị tài sản thuế.

2. Cơ sở tính thuế và chênh lệch tạm thời

Cơ sở tính thuế của tài sản là phần giá trị sẽ được trừ khỏi thu nhập chịu thuế khi thu hồi giá trị ghi sổ của tài sản. Nếu thu nhập không phải chịu thuế thì cơ sở tính thuế bằng chính giá trị ghi sổ.

Cơ sở tính thuế của nợ phải trả là giá trị ghi sổ trừ đi phần sẽ được khấu trừ vào thu nhập chịu thuế trong tương lai khi thanh toán khoản nợ.

Đối với doanh thu nhận trước, cơ sở tính thuế là giá trị ghi sổ trừ đi phần doanh thu không phải chịu thuế trong tương lai.

Chênh lệch tạm thời là sự chênh lệch giữa giá trị ghi sổ của tài sản hoặc nợ phải trả trên Bảng cân đối kế toán và cơ sở tính thuế tương ứng của chúng. Chênh lệch tạm thời gồm hai loại:

Chênh lệch tạm thời được khấu trừ là khoản làm phát sinh chi phí được trừ trong tương lai khi tài sản được thu hồi hoặc nợ được thanh toán.

Chênh lệch tạm thời chịu thuế là khoản làm phát sinh thu nhập chịu thuế trong tương lai.

3. Điều kiện ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại

Doanh nghiệp được ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại khi có cơ sở chắc chắn rằng trong tương lai sẽ có lợi nhuận tính thuế để sử dụng các khoản:

Chênh lệch tạm thời được khấu trừ (trừ các chênh lệch phát sinh từ giao dịch ban đầu không thuộc hợp nhất kinh doanh và không ảnh hưởng đến lợi nhuận kế toán hay thu nhập chịu thuế)

Giá trị còn được khấu trừ của khoản lỗ tính thuế và ưu đãi thuế chưa sử dụng chuyển sang năm sau

4. Quy trình thực hiện vào cuối năm

Doanh nghiệp phải lập các bảng sau:

Bảng xác định chênh lệch tạm thời được khấu trừ

Bảng theo dõi chênh lệch tạm thời chưa sử dụng

Bảng xác định giá trị chuyển lỗ và ưu đãi thuế chưa sử dụng

Các bảng trên là căn cứ để lập Bảng xác định tài sản thuế thu nhập hoãn lại, từ đó xác định giá trị được ghi nhận hoặc hoàn nhập trong kỳ.

5. Nguyên tắc ghi nhận tài sản thuế thu nhập hoãn lại

Việc ghi nhận trong năm được thực hiện theo nguyên tắc bù trừ:

Nếu phần phát sinh trong năm lớn hơn phần hoàn nhập thì chênh lệch được ghi nhận tăng tài sản thuế TNDN hoãn lại và ghi giảm chi phí thuế TNDN hoãn lại

Nếu phần phát sinh trong năm nhỏ hơn phần hoàn nhập thì chênh lệch được ghi giảm tài sản thuế TNDN hoãn lại và ghi tăng chi phí thuế TNDN hoãn lại

6. Trường hợp phải hoàn nhập tài sản thuế thu nhập hoãn lại

Phải hoàn nhập khi:

Các khoản chênh lệch tạm thời được khấu trừ không còn ảnh hưởng đến thu nhập tính thuế

Lỗ tính thuế hoặc ưu đãi thuế đã được sử dụng hết

7. Ghi nhận bổ sung khi lập báo cáo tài chính

Khi lập báo cáo tài chính, nếu doanh nghiệp dự tính chắc chắn có lợi nhuận tính thuế trong tương lai, tài sản thuế thu nhập hoãn lại chưa được ghi nhận từ các năm trước có thể được ghi nhận bổ sung để làm giảm chi phí thuế TNDN hoãn lại.

8. Quy định về việc bù trừ trên Bảng cân đối kế toán

Việc bù trừ giữa tài sản thuế thu nhập hoãn lại và thuế thu nhập hoãn lại phải trả chỉ được thực hiện trên Bảng cân đối kế toán. Không thực hiện bù trừ trên sổ kế toán.

Kết cấu và nội dung phản ánh của Tài khoản 243 – Tài sản thuế thu nhập hoãn lại

Bên Nợ:

• Giá trị tài sản thuế thu nhập hoãn lại tăng.

Bên Có:

• Giá trị tài sản thuế thu nhập hoãn lại giảm.

Số dư bên Nợ:

• Giá trị tài sản thuế thu nhập hoãn lại còn lại cuối kỳ.

Phương pháp kế toán một số giao dịch kinh tế chủ yếu

Cuối năm, kế toán căn cứ vào Bảng xác định tài sản thuế thu nhập hoãn lại để ghi nhận phần tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh từ các giao dịch trong năm như sau:

1. Trường hợp phát sinh tài sản thuế thu nhập hoãn lại lớn hơn số hoàn nhập trong năm

Kế toán ghi nhận phần chênh lệch là tài sản thuế thu nhập hoãn lại, đồng thời ghi giảm chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại:

• Nợ TK 243 – Tài sản thuế thu nhập hoãn lại
• Có TK 8212 – Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại

2. Trường hợp phát sinh tài sản thuế thu nhập hoãn lại nhỏ hơn số hoàn nhập trong năm

Kế toán ghi giảm tài sản thuế thu nhập hoãn lại và ghi tăng chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại theo phần chênh lệch:

• Nợ TK 8212 – Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại
• Có TK 243 – Tài sản thuế thu nhập hoãn lại

3. Trường hợp hoàn nhập tài sản thuế thu nhập hoãn lại đã ghi nhận từ các năm trước

Khi hoàn nhập phần tài sản thuế thu nhập hoãn lại được ghi nhận từ các kỳ trước (do chênh lệch tạm thời không còn hoặc ưu đãi/lỗ thuế đã sử dụng hết), kế toán hạch toán:

• Nợ TK 8212 – Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại
• Có TK 243 – Tài sản thuế thu nhập hoãn lại

4. Trường hợp ghi giảm chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại

Khi phát sinh tài sản thuế thu nhập hoãn lại trong năm lớn hơn phần được hoàn nhập, kế toán ghi giảm chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại:

• Nợ TK 243 – Tài sản thuế thu nhập hoãn lại
• Có TK 8212 – Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại

Kết luận

Tài khoản 243 – Tài sản thuế thu nhập hoãn lại là một công cụ kế toán thiết yếu giúp doanh nghiệp phản ánh đúng và đủ chi phí thuế TNDN, đặc biệt là các khoản chênh lệch tạm thời giữa kế toán và thuế. Việc tuân thủ các nguyên tắc và phương pháp hạch toán theo Thông tư 200/2014/TT-BTC không chỉ đảm bảo tuân thủ pháp luật mà còn nâng cao chất lượng thông tin trên báo cáo tài chính, hỗ trợ các quyết định quản lý hiệu quả hơn.