Chi tiết cách hạch toán Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường theo thông tư 200/2014/TT-BTC

Trong hệ thống kế toán doanh nghiệp, việc phản ánh chính xác giá trị hàng hóa mua nhưng chưa về đến kho là rất quan trọng để đảm bảo độ tin cậy của báo cáo tài chính. Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường được thiết kế nhằm phục vụ mục đích đó, giúp doanh nghiệp ghi nhận đúng giá trị hàng hóa đang vận chuyển trên đường, đang chờ bàn giao.

Trong bài viết này, Vi-Office sẽ hướng dẫn cách hạch toán Tài khoản 151 theo đúng quy định của Thông tư 200/2014/TT-BTC, đồng thời làm rõ nguyên tắc kế toán, kết cấu tài khoản và các nghiệp vụ kinh tế thường gặp để bạn áp dụng chính xác trong thực tiễn.

Tổng quan về Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường

Tài khoản 151 phản ánh giá trị các loại hàng hóa, vật tư (nguyên liệu, công cụ, dụng cụ, hàng hóa) đã thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp nhưng vẫn còn:

• Đang trên đường vận chuyển

• Ở các điểm trung chuyển như cảng, kho ngoại quan

• Đã về đến doanh nghiệp nhưng chưa được kiểm nhận

Tài khoản này đặc biệt hữu ích đối với các doanh nghiệp có hoạt động mua sắm vật tư, hàng hóa thường xuyên, khối lượng lớn hoặc có thời gian vận chuyển dài, giúp đảm bảo tính đầy đủ và kịp thời của thông tin tài sản.

Nguyên tắc kế toán Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường

Theo Thông tư 200/2014/TT-BTC, việc ghi nhận tài khoản 151 cầm đảm bảo:

1. Xác định quyền sở hữu:

• Hàng mua được ghi nhận khi đã thanh toán hoặc chấp nhận thanh toán.

• Dù chưa về kho, nhưng nếu đã thuộc quyền sở hữu thì vẫn phải ghi nhận vào TK 151.

2. Ghi nhận theo giá gốc:

• Giá gốc bao gồm: Giá mua + chi phí vận chuyển, bốc xếp, bảo quản, phân loại, bảo hiểm (nếu có).

3. Quy trình ghi sổ:

• Khi có hóa đơn nhưng hàng chưa về: Lưu hồ sơ riêng.

• Hàng về trong tháng: Ghi nhận trực tiếp vào TK 152, 153, 156.

• Hàng chưa về cuối tháng: Ghi vào TK 151.

• Doanh nghiệp phải mở sổ chi tiết để theo dõi theo từng loại hàng, từng lô, từng hợp đồng.

Kết cấu và nội dung phản ánh của Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường

Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường có kết cấu và nội dung phản ánh như sau:

• Bên Nợ:
  • Trị giá hàng hóa, vật tư đã mua đang đi đường.
  • Kết chuyển trị giá thực tế của hàng vật tư mua đang đi đường cuối kỳ (doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ).
• Bên Có:
  • Trị giá hàng hóa, vật tư đã mua đang đi đường đã về nhập kho hoặc đã chuyển giao thẳng cho khách hàng.
  • Kết chuyển trị giá thực tế của hàng hóa, vật tư đã mua đang đi đường đầu kỳ (doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ).
• Số dư bên Nợ: Trị giá hàng hóa, vật tư đã mua nhưng còn đang đi đường (chưa về nhập kho doanh nghiệp) tại thời điểm báo cáo.

Phương pháp kế toán một số giao dịch kinh tế chủ yếu

Việc hạch toán Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường sẽ khác nhau tùy thuộc vào phương pháp kế toán hàng tồn kho mà doanh nghiệp áp dụng: phương pháp kê khai thường xuyên hay phương pháp kiểm kê định kỳ.

1. Phương pháp kê khai thường xuyên

• Cuối kỳ kế toán, khi căn cứ vào hóa đơn mua hàng của các loại hàng mua chưa về nhập kho:
  • Nếu thuế GTGT đầu vào được khấu trừ, kế toán ghi:
    • Nợ TK 151 – Hàng mua đang đi đường (giá chưa có thuế GTGT)
    • Nợ TK 133 – Thuế GTGT được khấu trừ
    • Có TK 331 – Phải trả cho người bán; hoặc
    • Có các TK 111, 112, 141,… (tổng giá thanh toán)
  • Trường hợp thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ thì giá trị hàng mua bao gồm cả thuế GTGT.
• Sang tháng sau, khi hàng về nhập kho, căn cứ hóa đơn và phiếu nhập kho, ghi:
  • Nợ TK 152 – Nguyên liệu, vật liệu
  • Nợ TK 153 – Công cụ, dụng cụ
  • Nợ TK 156 – Hàng hóa
  • Có TK 151 – Hàng mua đang đi đường.
• Trường hợp sang tháng sau hàng hóa, vật tư đã mua đang đi đường không nhập kho mà giao thẳng cho khách hàng theo hợp đồng kinh tế tại phương tiện, tại kho người bán, tại bến cảng, bến bãi, hoặc gửi thẳng cho khách hàng, gửi bán đại lý, ký gửi, ghi:
  • Nợ TK 632 – Giá vốn hàng bán; hoặc
  • Nợ TK 157 – Hàng gửi đi bán
  • Có TK 151 – Hàng mua đang đi đường.
• Trường hợp hàng mua đang đi đường bị hao hụt, mất mát phát hiện ngay khi phát sinh hoặc khi kiểm kê cuối kỳ, căn cứ vào biên bản về mất mát, hao hụt, kế toán phản ánh giá trị hàng tồn kho bị mất mát, hao hụt, ghi:
  • Nợ TK 1381 – Tài sản thiếu chờ xử lý
  • Có TK 151 – Hàng mua đang đi đường.

2. Phương pháp kiểm kê định kỳ

• Đầu kỳ, kế toán căn cứ trị giá thực tế hàng hóa, vật tư đang đi đường đã kết chuyển cuối kỳ trước để kết chuyển trị giá thực tế của hàng hóa, vật tư đang đi đường đầu kỳ, ghi:
  • Nợ TK 611 – Mua hàng
  • Có TK 151 – Hàng mua đang đi đường.
• Cuối kỳ, kế toán căn cứ vào kết quả kiểm kê xác định trị giá thực tế của hàng hóa, vật tư đã mua nhưng chưa về nhập kho (còn đang đi đường cuối kỳ), ghi:
  • Nợ TK 151 – Hàng mua đang đi đường
  • Có TK 611 – Mua hàng.

Kết luận

Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường là một phần không thể thiếu trong hệ thống tài khoản kế toán của doanh nghiệp, đặc biệt là với những doanh nghiệp có hoạt động mua bán, vận chuyển hàng hóa phức tạp. Việc nắm vững các nguyên tắc và phương pháp hạch toán theo Thông tư 200/2014/TT-BTC không chỉ giúp doanh nghiệp phản ánh chính xác tình hình tài sản, mà còn hỗ trợ việc kiểm soát, theo dõi chặt chẽ các luồng hàng hóa từ khi mua đến khi nhập kho hoặc giao thẳng cho khách hàng, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và ra quyết định kinh doanh.