Tài khoản 412 – Cách hạch toán chênh lệch đánh giá lại tài sản theo Thông tư 200

1. Nguyên tắc kế toán Tài khoản 412

Việc hạch toán Tài khoản 412 tuân thủ các nguyên tắc sau theo Thông tư 200/2014/TT-BTC:

• Thời điểm áp dụng: Chênh lệch đánh giá lại tài sản được phản ánh vào tài khoản này chủ yếu khi có quyết định của Nhà nước về đánh giá lại tài sản, hoặc khi thực hiện cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước.
• Không áp dụng trong một số trường hợp: Tài khoản 412 không phản ánh chênh lệch đánh giá lại khi đưa tài sản đi góp vốn đầu tư vào đơn vị khác. Khoản chênh lệch trong các trường hợp này được phản ánh vào Tài khoản 711 (Thu nhập khác) nếu lãi, hoặc Tài khoản 811 (Chi phí khác) nếu lỗ.
• Cơ sở đánh giá: Giá trị tài sản được xác định lại dựa trên cơ sở bảng giá Nhà nước, Hội đồng định giá tài sản hoặc cơ quan thẩm định giá chuyên nghiệp.
• Xử lý chênh lệch: Số chênh lệch giá do đánh giá lại tài sản được xử lý theo quy định của pháp luật hiện hành.

2. Kết cấu và nội dung phản ánh của Tài khoản 412

Tài khoản 412 là một tài khoản loại 4 (Nguồn vốn chủ sở hữu).

• Bên Có: Phản ánh số chênh lệch tăng do đánh giá lại tài sản. Phản ánh việc xử lý số chênh lệch giảm do đánh giá lại tài sản.
• Bên Nợ: Phản ánh số chênh lệch giảm do đánh giá lại tài sản. Phản ánh việc xử lý số chênh lệch tăng do đánh giá lại tài sản.
• Số dư: Tài khoản 412 có thể có số dư bên Nợ hoặc bên Có.
  • Số dư Bên Có: Phản ánh số chênh lệch tăng do đánh giá lại tài sản chưa được xử lý.
  • Số dư Bên Nợ: Phản ánh số chênh lệch giảm do đánh giá lại tài sản chưa được xử lý.

3. Phương pháp hạch toán các nghiệp vụ kinh tế chủ yếu theo Thông tư 200

3.1. Đánh giá lại vật tư, hàng hóa (TK 152, 153, 155, 156)

• Nếu giá đánh giá lại cao hơn giá trị ghi sổ (lãi đánh giá lại):
  • Nợ các TK 152, 153, 155, 156 (Số chênh lệch giá tăng)
  • Có TK 412 (Chênh lệch đánh giá lại tài sản)
• Nếu giá đánh giá lại thấp hơn giá trị ghi sổ (lỗ đánh giá lại):
  • Nợ TK 412 (Chênh lệch đánh giá lại tài sản)
  • Có các TK 152, 153, 155, 156 (Số chênh lệch giá giảm)

3.2. Đánh giá lại Tài sản cố định (TSCĐ) và Bất động sản đầu tư (BĐSĐT)

Khi đánh giá lại TSCĐ và BĐSĐT, kế toán điều chỉnh cả Nguyên giá và Giá trị hao mòn lũy kế, đồng thời phản ánh chênh lệch giá trị còn lại vào TK 412.

• Trường hợp đánh giá lại có giá trị còn lại tăng:
  • Nợ các TK 211, 213, 217 (Phần Nguyên giá điều chỉnh tăng)
  • Có TK 214 (Hao mòn TSCĐ) (Phần Hao mòn lũy kế điều chỉnh tăng)
  • Có TK 412 (Chênh lệch đánh giá lại tài sản) (Giá trị còn lại tăng)
• Trường hợp đánh giá lại có giá trị còn lại giảm:
  • Nợ TK 214 (Hao mòn TSCĐ) (Phần Hao mòn lũy kế điều chỉnh giảm)
  • Nợ TK 412 (Chênh lệch đánh giá lại tài sản) (Giá trị còn lại giảm)
  • Có các TK 211, 213, 217 (Phần Nguyên giá điều chỉnh giảm)

3.3. Xử lý chênh lệch đánh giá lại tài sản

Cuối năm tài chính, doanh nghiệp xử lý chênh lệch đánh giá lại tài sản theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền:

• Nếu TK 412 có số dư Bên Có và có quyết định bổ sung Vốn đầu tư của chủ sở hữu:
  • Nợ TK 412 (Chênh lệch đánh giá lại tài sản)
  • Có TK 411 (Vốn đầu tư của chủ sở hữu)
• Nếu TK 412 có số dư Bên Nợ và có quyết định ghi giảm Vốn đầu tư của chủ sở hữu:
  • Nợ TK 411 (Vốn đầu tư của chủ sở hữu)
  • Có TK 412 (Chênh lệch đánh giá lại tài sản)

4. Trình bày trên Báo cáo tài chính và Thuyết minh

Tài khoản 412 – Chênh lệch đánh giá lại tài sản được trình bày trên Bảng cân đối kế toán trong phần “Nguồn vốn chủ sở hữu”.

• Chỉ tiêu “Chênh lệch đánh giá lại tài sản” (Mã số 416): Phản ánh tổng số chênh lệch do đánh giá lại tài sản được ghi nhận trực tiếp vào vốn chủ sở hữu tại thời điểm báo cáo.
• Số liệu được lấy từ số dư của Tài khoản 412. Nếu Tài khoản 412 có số dư Nợ, chỉ tiêu này được ghi bằng số âm dưới hình thức ghi trong ngoặc đơn (…).

Trong Bản thuyết minh Báo cáo tài chính (Mẫu B09‑DN), cần cung cấp các thông tin:

• Giá trị chênh lệch tăng/giảm đã ghi nhận trong năm
• Loại tài sản được đánh giá lại cùng nguyên nhân
• Cách xử lý số dư chênh lệch (đã phân bổ, đã sử dụng)